In de ontwerpfase worden veel belangrijke beslissingen gemaakt, zoals bijvoorbeeld de inplanting van het gebouw, de relatie met de context, conceptvorming, gebruik van materialen. Hou als architect rekening met de noden van de opdrachtgever, zowel nu als op de lange termijn. Hoe zullen de noden doorheen de tijd aanpassen en hoe kan het gebouw klaar zijn voor deze veranderingen? Dit zal je uitwerken niet enkel op planniveau, maar ook in de details. Het is een aanrader om de aannemer reeds in een vroege fase te betrekken in het ontwerp. Een goede samenwerking met de aannemer is bij een innovatieve manier van bouwen cruciaal. Nieuwe ideeën kunnen jullie samen uittesten en evalueren. Het bundelen van jullie sterktes en samenwerken met een open geest heeft een positieve impact op het project.
Analyse context
Neem voldoende tijd voor het ontwerpend onderzoek en analyse. Wat is er al in de buurt aanwezig? Is er een plek voor co-working vlakbij, spaar dan een bureauruimte uit in de woning. Kan je de tuin delen met buren of een overtollige ruimte tot een gedeeld werkhuis ombouwen? Onderzoek mogelijkheden om leegstaande ruimte te vermijden en minder te bouwen.
Analyseer de bestaande woning: vertrek niet van een wit blad, maar van wat er al bestaat. Een materiaalinventaris helpt om de bestaande materialen te definiëren en in te schatten naar waarde. Hergebruik zoveel mogelijk en integreer tweedehands materialen. Welke link kan je maken met sloopwerven in de buurt of andere projecten die je hebt lopen?
Denk na over de logistiek tijdens de werf: waar ga je de materialen stockeren? Zo sta je voor minder verrassingen tijdens de uitvoering.
Ontwerpstrategie
Na de analyse kan je de visie en ambitie van de opdrachtgever verfijnen. Bepaal een strategie die aansluit bij de context en het type project. Gebruik de brochure van VUB, “Bouwen voor een circulaire economie”, om ontwerpkwaliteiten te bepalen die haalbaar zijn en de strategie ondersteunen. Zo kan je heel gericht een aantal keuzes maken en wordt de ambitie concreter. Schrijf de kwaliteiten, de strategie en het concept neer zodat ze een leidraad vormen tijdens het ontwerp- en bouwproces. Elke keuze toets je hieraan af om je ambitie te bereiken. Bepaal ook wie of wat je nodig hebt om het project uit te werken. Is het zinvol om een (sloop)aannemer of expert circulair bouwen te betrekken bij het ontwerp? Hoe vroeger je hen betrekt in het proces, hoe veerkrachtiger het ontwerp zal zijn.
Bouw momenten van reflectie in en sta stil bij het proces en het ontwerp. Sluit dit aan bij de vooropgestelde ambitie? Hoe blijf je de vooraf bepaalde richting uitgaan? Gebruik deze momenten om bij te sturen waar nodig.
Gebruik de objectieve en neutrale voorbeeldteksten van Circubestek in je bestek.
Scenario's
Bij circulair bouwen ontwerp je voor de lange termijn. Noden veranderen en de woning moet mee. Bedenk verschillende mogelijke toekomstscenario’s en stel de juiste vragen. Hoe kan je opdrachtgever levenslang in de woning blijven? Wat is de ideale invulling met en zonder kinderen? Wat als er een bureau of praktijk nodig is? Hoe kan de woning veranderen zonder te verbouwen?
Door scenario’s te onderzoeken en uit te werken, ontdek je de optimale positie voor de trap, het sanitair en de technische ruimte. Zorg ervoor dat deze ‘vaste’ delen niet van plaats veranderen per scenario. Dan blijven verbouwingswerken beperkt en is de invulling van de woning zo flexibel mogelijk.
Ontwerpen in 3D helpt bij het uitwerken van de scenario’s. Zo zie je sneller wat de wijzigingen zijn in de rest van het ontwerp en maak je minder fouten. BIM is dus een meerwaarde, maar geen must voor het circulair bouwproces.
Milieu-impact
Hou bij de keuze van materialen rekening met de milieu-impact in de volledige levenscyclus: van ontginning en productie, tot transport, onderhoud en verbranding. Hoe lager de impact, hoe beter. Hergebruik verlaagt de milieu-impact enorm. De tool ‘Totem’ vergelijkt de impact van elementen met elkaar. Je kan de vergelijking ook voorleggen aan de opdrachtgever om jouw keuze te staven.
Ga aan de slag met de water- en energiekringloop. Vang regenwater zoveel mogelijk op en zuiver grijs water, zodat je minder drinkbaar water gebruikt. Dit zorgt voor minder energie voor de zuivering van water en een lagere milieu-impact. Beperk de verbruikte energie in de woning en kies voor hernieuwbare bronnen. Wek zelf of samen met de buurt groene energie op.
Volledige levensduur
Demonteerbare wanden zijn handig om van het ene naar het andere scenario te gaan. Zo neem je de wand weg zonder schade en bouw je hem later weer op. Denk na over hoe de wand afgebroken wordt en werk dit detail nauwkeurig uit.
Hou rekening met de afmetingen van materialen en ga voor standaard maatvoeringen. Door modulair te bouwen, worden elementen eenvoudiger vervangen en sneller hergebruikt.
Denk bij het budget na over de volledige levensduur van het gebouw. Reken verbruik, onderhoud en herstellingen in de totale kost. Voldoende flexibiliteit op plan- en op detailniveau zorgt voor lagere kosten bij vervangingen.